Eerdere studies, waaronder de grootschalige Genome Wide Association Study van het UMC Utrecht die gepubliceerd werd in het toonaangevende wetenschappelijk tijdschrift Nature Genetics in 2016, hebben aangetoond dat zeldzame varianten in het DNA een belangrijke rol spelen bij het ontstaan van ALS. Het is echter lastig om deze zeldzame varianten in het DNA met traditionele onderzoeksmethoden op grote schaal te onderzoeken. Om dit toch te bewerkstelligen, voerde het UMC Utrecht met behulp van een ‘exome chip’ en Project MinE één van de grootste zeldzame variant-studies in ALS ooit uit.

Met het doel om op grote schaal onderzoek te kunnen doen naar de meest voorkomende zeldzame varianten in het DNA, werd jaren geleden een speciale DNA-analysetechniek ontworpen: de exome chip. Op deze chip staan in totaal 240,000 (voornamelijk zeldzame) DNA-varianten die kunnen voorkomen in het DNA. Het UMC Utrecht gebruikte de exome chip onlangs om met Project MinE data één van de grootste ‘zeldzame variant’-studies in ALS te verrichten. In deze studie, die recent gepubliceerd werd in het wetenschappelijke tijdschrift Scientific Reports, werd het genetisch materiaal van 7,350 ALS-patiënten en gezonde controles uit zes verschillende Europese landen (België, Duitsland, Ierland, Italië, Spanje en Nederland) geanalyseerd.

Hoewel er in deze studie geen nieuwe ALS-varianten of -genen werden gevonden, leverde dit tóch belangrijke nieuwe inzichten in de ziekte op. De studie bevestigt dat mutaties in het NEK1-gen een verhoogd risico geven op ALS. Geen andere varianten of genen aanwezig op de exome chip geven een sterk verhoogd risico op ALS.  Daarnaast blijkt er bij ALS ten opzichte van de controlegroep geen sprake te zijn van een verhoogde aanwezigheid (verrijking) van unieke genetische varianten in het DNA.

Deze verrijking werd in een eerdere vergelijkbare studie wel gevonden in schizofrenie. Dit ondersteunt de gedachte dat ALS een ziekte is met een andere genetische achtergrond dan schizofrenie, ondanks dat er een gedeeltelijke overlap is in genetische risicofactoren (deze studie werd ook eerder gepubliceerd met ondersteuning van Project MinE). Deze inzichten helpen bij het ontwerp van toekomstig onderzoek naar de genetische risicofactoren van ALS, en hoe deze precies gerelateerd zijn aan andere (neurologische of neuropsychiatrische) aandoeningen.

Om de zeldzame DNA-varianten op te sporen die een rol spelen bij het ontstaan bij ALS zijn grotere, internationale studies nodig. Om dit onderzoek optimaal te ondersteunen, wordt de data van deze studie publiekelijk beschikbaar gemaakt op de website van Project MinE.